پذیره‌نویسی چیست؟
پذیره‌نویسی فرایندی است که افراد حقیقی یا حقوقی تامین مالی بخشی از سرمایه شرکت را بر عهده می‌گیرند. این فرایند، پیش از مرحله انتشار عرضه اولیه و زمانی انجام می‌شود که شرکت هنوز تاسیس نشده است. با نگاهی به ماده ۳۸ قانون تجارت، پذیره‌نویسی را می‌توان مسیری برای آغاز به کار شرکت‌ها به شمار آورد؛ چرا که بر اساس این قانون تا سرمایه شرکت (از طریق مشارکت موسسان آن یا از طریق مشارکت سرمایه‌گذاران) تامین نشده باشد، امکان تشکیل آن وجود ندارد. شرکت‌ها برای طی کردن فرایند پذیره‌نویسی باید ابتدا به سایت فرابورس و بخش بازار سوم یا بازار بورس و بخش ناشران مراجعه کنند. سپس بازار مناسب برای طی کردن فرایندهای پذیره‌نوسی را با توجه به شرایط خود، انتخاب و مستندات لازم را بر اساس نیازمندی‌های بازار، آماده و ارائه کنند. در این فرایند، شرکت درصد کوچکی از سهم خود را (که عموما کمتر از ۱ درصد است)، برای فروش به بانک ارائه می‌دهد و معاملات را تا زمان ثبت شرکت متوقف می‌کند.
فرایند پذیره‌نویسی چگونه انجام می‌شود؟
فرایند پذیره‌نویسی مستلزم تهیه طرحی از طرف موسسان شرکت است که باید به امضای همه آن‌ها رسیده باشد و به اداره ثبت شرکت‌ها یا اداره ثبت اسناد و املاک، تحویل شود. موسسان در کنار طرح پذیره‌نویسی، لازم است اساسنامه و اظهارنامه شرکت را نیز تحویل دهند. این مراجع پس از بررسی‌های لازم و تطبیق مدارک با قانون‌های موجود، در مورد طرح پذیره‌نویسی، اساسنامه و اظهارنامه تصمیم‌گیری می‌کنند و اجازه پذیره‌نویسی را صادر می‌کنند.
طرح پذیره‌نویسی که به مراجع قانونی ارائه می‌شود باید شامل اطلاعات زیر باشد:
نام شرکت، حوزه فعالیت شرکت، مرکز اصلی و شعب، مدت زمان ثبت، اطلاعات هویتی و سکونتی کامل موسسان، مبلغ سرمایه شرکت با تعیین میزان نقد و غیرنقد، چگونگی و شرایط مزایای موسسان، تعیین و ذکر مبلغ پرداختی موسسان، ذکر هزینه‌های جانبی تدارک مقدمات تشکیل شرکت، ذکر اجازه‌نامه و موافقت مراجع قانونی، ذکر حداقل سهام پذیره‌نویسی‌شده، ذکر شماره و مشخصات حساب بانکی برای واریز تعهدات، توضیحات و مدارک مربوط به تحویل اظهارنامه و طرح اساسنامه، اعلام نام روزنامه منتشرکننده اطلاعیه‌ها، ذکر چگونگی تخصیص سهام به پذیره‌نویسان
عرضه اولیه و پذیره‌نویسی چه تفاوتی با هم دارند؟
- اولین و مهم‌ترین تفاوت این است که پذیره‌نویسی در مورد شرکت‌هایی انجام می‌شود که هنوز فعالیت خود را آغاز نکرده‌اند و با هدف تامین سرمایه، اقدام به پذیره‌نویسی می‌کنند. عرضه اولیه شرکت‌ها زمانی منتشر می‌شود که سهام آن‌ها برای نخستین بار در بازار بورس عرضه می‌شود. این شرکت‌ها پیش از این، ثبت و تاسیس شده‌اند و مدتی از زمان فعالیت آن‌ها می‌گذرد.
- عرضه اولیه بازه قیمتی مشخصی دارد اما پذیره‌نویسی، با قیمت اسمی ۱۰۰۰ ریال انجام می‌شود.
- بازه زمانی ثبت سفارش در عرضه اولیه شرکت‌ها ۲ تا ۳ ساعت است و پس از آن نماد مورد نظر مانند دیگر نمادهای بورسی معامله می‌شود. در مقابل، پذیره‌نویسی در اکثر موارد در یک بازه زمانی ۳۰ روزه انجام می‌شود. ممکن است تا طی شدن مراحل بعدی، ثبت شرکت، آغاز فعالیت آن و انتشار عرضه اولیه، چندین ماه زمان لازم باشد.
- پذیره‌نویسی قبل از عرضه اولیه انجام می‌شود و خریداران به نوعی سرمایه اولیه شرکت را برای فعالیت‌های مختلف و سودآوری تامین می‌کنند. اشخاص شرکت‌کننده در پذیره‌نویسی پس از تشکیل شرکت بر اساس ورقه تعهد، حق دریافت سهام دارند.
پذیره‌نویسی به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
فرایند پذیره‌نویسی با دو روش قابل انجام است:
- تعهد پذیره‌نویسی: در فرایند تعهد پذیره‌نویسی، کارگزار یا متعهد پذیره‌نویس، تعهد می‌دهد باقی‌مانده اوراق بهاداری را که تا پایان دوره به فروش نرفته‌اند، خریداری کند. همچنین کارگزار پذیره‌نویس باید به سازمان بورس وثیقه و شواهد لازم را ارائه دهد و این اطمینان را ایجاد کند که می‌تواند به تعهدات پذیره‌نویسی خود عمل کند. یکی از مزیت‌های روش تعهد پذیره‌نویسی، جلوگیری از رفتارهای سفته‌‌بازانه در هفته‌های آغازین عرضه سهام شرکت‌ها در بازار سهام است. همچنین این روش باعث می‌شود سهام زودتر به قیمت واقعی خود در بازار برسد. با این رویکرد واسطه‌ها در بازار حذف می‌شوند و میزان ریسک سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های تازه‌وارد، کاهش پیدا می‌کند.
- بهترین کوشش: در روش بهترین کوشش، اجباری برای خرید همه اوراق وجود ندارد و برخلاف روش قبلی، ممکن است بخشی از اوراق فروخته نشوند. در واقع شرکت تامین سرمایه، بهترین کوشش خود را برای فروش همه اوراق به کار می‌گیرد، با این حال ممکن است بخشی از اوراق به فروش نروند.
مهلت پذیره‌نویسی چقدر است؟
طبق تبصره یک ماده ۲۳ قانون بازار بورس و اوراق بهادار، سازمان بورس تعیین‌کننده مدت زمان انجام پذیره‌نویسی است که این مدت معمولا بیشتر از ۳۰ روز نخواهد بود. با این حال، سازمان بورس می‌تواند با تقاضای موسسان و احراز ادله مستدل، حداکثر ۳۰ روز دیگر مدت پذیره‌نویسی را تمدید کند. تبصره ۲ همین ماده مقرر کرده است که نتایج توزیع و فروش اوراق بهادار باید به سازمان بورس و اوراق بهادار گزارش شود. دلیل این مساله، حفظ حقوق سرمایه‌گذاران و جلوگیری از باقی ماندن بدون دلیل سرمایه آن‌ها در بانک است. تبصره ۳ این ماده بیان می‌کند که استفاده از وجوه دریافتی، پس از تکمیل فرایند عرضه عمومی توسط سازمان مجاز است. از سوی دیگر در تبصره ۴ این ماده آمده است در صورت عدم تکمیل فرایند عرضه عمومی، وجوه تادیه‌شده باید حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز به سرمایه‌گذاران برگردانده شود.
