تعریف سرمایه انسانی

سرمایه به نوعی از دارایی گفته می‌شود که به سازمان امکان می‌دهد پول بیشتری کسب کند یا به اهدافش نزدیک‌تر شود. 

سرمایه انسانی (human capital) یکی از عباراتی است که امروزه در حوزه اقتصاد کشورها زیاد به گوش می‌خورد. برای این عبارت تعاریف متعددی وجود دارد اما مفهوم نهایی همه آن‌ها یکی است. نمونه‌ای از این تعاریف به شرح زیر است:

1. برخی معتقدند منظور از سرمایه انسانی، نیرو یا توانی است که یک فرد باید به دست آورد و از آن نیرو در جهت تولید کالا یا خدمت به جامعه استفاده کند. این توان یا نیرو به تدریج سبب ارتقا زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه می‌شود. معمولا کشورهای پیشرفته صنعتی دارای یک سرمایه انسانی قوی هستند، یعنی هر یک از افراد فعال جامعه یک یا چندین مهارت دارند.
2. از نظر گروه دیگر سرمایه انسانی به معنای ویژگی‌های کیفی انسان است. به عبارتی این گروه ویژگی‌های کیفی افراد را به عنوان سرمایه و مولد ثروت می‌دانند.
3. منظور از سرمایه انسانی، مجموعه‌ای از تجربه، ژنتیک، خلاقیت، مهارت و توانمندی‌هایی است که فرد آن‌ها را در طول زندگی‌اش بدست آورده است.

براساس نگرش مدیریتی، سرمایه انسانی، منبع تجاری یا دارائی است که از ارزش بازار شکل می­گیرد.

نگرش اقتصادکلان، سرمایه انسانی را به عنوان یکی از فاکتورهای تولید می­بیند، به این ترتیب در منابع رشد اقتصادی، مفهوم این سرمایه با توسعه دانش اقتصادی مرتبط است.

اگر بخواهیم یک تعریف جامع از human capital داشته باشیم، باید بگوییم که سرمایه انسانی در قالب دانش، مهارت، تخصص و توانمندی در افراد شکل می‌گیرد تا سبب افزایش درآمد، کیفیت خدمات و میزان تولیدات شود و سازمان می‌تواند برای پیش‌برد اهداف خود از آن استفاده کند.

سرمایه انسانی یک مسئله بسیار مهم برای هر کشور یا جامعه‌ به حساب می‌آید. اهمیت این موضوع به قدری زیاد است که هر ساله بانک جهانی، گزارشی مبنی بر بهره‌برداری کشورها از سرمایه انسانی‌شان منتشر می‌کند که به آن شاخص سرمایه انسانی می‌گویند. این شاخص عددی بین 0 تا 1 است و هر چه مقدار آن به یک نزدیک­تر باشد نشان‌­دهنده بهره‌وری اصولی از سرمایه‌های انسانی است.

منظور از منابع انسانی کارکنان یک سازمان یا کسب و کار است که پس از مدتی فعالیت آن‌ها در سازمان تمام می‌شود. اما سرمایه انسانی یک نیرو، توان، مهارت و دانش است که هیچ‌گاه از بین نمی‌رود، بلکه می‌توان آن را ارتقا داد و نسل آینده را نیز برای تولید ثروت و شکوفایی آماده کرد.

این مفهوم بیش از یک دهه پیش به‌عنوان یک مبحث اقتصادی به رسمیت شناخته شده و اکنون به‌عنوان عنصر اساسی در بررسی توسعه اقتصادی و اجتماعی به حساب می‌آید. این نگرش اقتصادی افراد را به‌عنوان سرمایه‌گذاران اجتماعی تلقی می‌کند که با دریافت آموزش، کسب مهارت‌ها و تجربه کاری، به دارندگان دانش و توانمندی‌هایی تبدیل می‌شوند که قادر به ایجاد ارزش افزوده، ابتکار و نوآوری هستند.

از این منظر، سرمایه انسانی در ساختار اقتصادی به‌عنوان یک منبع حیاتی برای تولید و ایجاد ارزش در نظام اقتصادی تلقی می‌شود. مهم‌ترین اجزای آن عبارت‌اند از دانش فردی که نتیجه فرآیند آموزش و تحصیل است، مهارت‌های حرفه‌ای که در طی تجربیات کسب شده‌اند، تجربه کاری که توانایی اجرای وظایف مختلف را نشان می‌دهد و انگیزه و رضایت شغلی که افراد را به پیشرفت و توسعه تشویق می‌کند.

در دنیای امروز که اطلاعات به سرعت گسترش می‌یابند و دانش به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه شناخته می‌شود، نقش سرمایه انسانی به‌عنوان حیاتی‌ترین عامل در تعیین راستای پیشرفت جوامع به معنای واقعی ویژه‌تر می‌شود.