گواهی سپرده نفتی که یک نوع گواهی سپرده کالایی است یکی از محصولاتی است که در بورس انرژی ایران عرضه می‌شود. در این مقاله به بررسی این محصول و مزایای استفاده از آن برای سرمایه‌گذاران پرداخته خواهد شد. گواهی سپرده نفتی در واقع یک سند اعتباری است که حق مالکیت بر روی مقداری از نفت خام را به دارنده آن اعطا می‌کند. در این سند مقدار نفت خام، ارزش آن، تاریخ تحویل و سایر مشخصات کالا مشخص می‌شوند.
گواهی سپرده نفتی به عنوان یک ابزار مالی، امکان خرید و فروش نفت خام را با حداقل سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند. در واقع، سرمایه‌گذار با خرید این گواهی‌ها، حق مالکیت بر روی مقداری از نفت خام را به دست می‌آورد و می‌تواند با فروش آنها در زمان مناسب، سود بسیار خوبی کسب کند.
در سال‌های اخیر، با توجه به نوسانات شدید بازار نفت و نوسانات قیمتی آن، روش‌های متعددی برای حفظ ارزش سرمایه‌گذاری در بورس نفت و انرژی به کار گرفته می‌شود. یکی از این روش‌ها، استفاده از گواهی‌های سپرده نفتی می‌باشد. گواهی سپرده نفتی به عنوان یک ابزار مالی، امکان خرید و فروش نفت را به صورت الکترونیکی در بورس کالا فراهم می‌کند. در این روش، سرمایه‌گذاران به جای خرید و فروش مستقیم نفت، گواهی سپرده نفتی را خریدو فروش می‌کنند که این روش موجب حذف نیاز به حمل و نگهداری فیزیکی نفت می‌گردد.
ویژگی های اولین گواهی سپرده نفت و میعانات گازی منتشر شده در بورس انرژی ایران:
- در مرحله اول و به دلیل ریسک‌های بازار نفت، فقط فعالان اقتصادی حقوقی (شرکت‌ها، نهادها، و ...) دارای کد بورسی می‌توانند اقدام به معامله این گواهی در بورس انرژی کنند. به بیان دیگر در مرحله اول این طرح، مردم نمی‌توانند در این طرح شرکت کنند.
- دوره معاملاتی اوراق گواهی سپرده نفتی ۳۶ ماه پس از اولین روز عرضه در بورس انرژی خواهد بود.
- محاسبه قیمت گواهی سپرده نفت خام سبک به‌صورت (دلاری) و تسویه آن به‌صورت ریالی انجام می‌شود.
- گواهی سپرده این نماد دارای معاملات ثانویه است .
- شروع معاملات ثانویه گواهی سپرده نفت خام سنگین شرکت ملی نفت ایران، روز معاملاتی بعد از تاریخ اولین عرضه خواهد بود.
- از بازارگردان برای قیمت ها استفاده خواهد شد. همچنین قرار است در مراحل بعدی برای کاهش ریسک معاملات گواهی سپرده نفت صندوق‌های کالایی حامل‌های انرژی خام راه‌اندازی شود.
- حداقل میزان برای تحویل فیزیکی نفت 600 هزار بشکه و معادل 600 هزار برگه گواهی سپرده نفت خام سنگین است و حداقل میزان خرید معادل 1،000 برگه گواهی سپرده نفت خام سنگین (معادل 1،000 بشکه) خواهد بود.
- حداقل میزان جهت تحویل فیزیکی کالای میعانات گازی 300 هزار بشکه و معادل 300 هزار برگه گواهی سپرده میعانات گازی جهت تحویل دریایی یا زمینی خواهد بود و صرفا در تحویل زمینی و با اخذ موافقت شرکت ملی نفت امکان تقسیم محموله به بخش های قابل حمل وجود خواهد داشت و حداقل میزان خرید معادل 1،000 برگه گواهی سپرده میعانات گازی (معادل 1،000 بشکه) خواهد بود.
- خریدار موظف است پس از معامله و تا قبل از اتمام دوره معاملاتی گواهی سپرده نفت خام سنگین، کالای خود را از انبار دریافت کند.
- در صورت عدم تحویل کالای موضوع گواهی سپرده کالایی تا تاریخ سررسید آن، مطابق تبصره دو ماده 51 دستورالعمل پذیرش انبار و صدور، معامله و تسویه گواهی سپرده کالایی، دارنده گواهی مجاز است با پرداخت هزینه های مربوط به غلتاندن گواهی (over Roll) نسبت به تمدید گواهی سپرده منتشر شده به نماد انبار جدید اقدام کند.
- هزینه انبارداری برای طول دوره معاملاتی ۳۶ ماهه برابر با ۲% ارزش روز گواهی می‌باشد. خرید و فروش گواهی طی بازه زمانی ۱۸ ماهه نخست، معاف از پرداخت هزینه انبارداری می‌باشد. در صورت خرید گواهی در بازه زمانی ۱۸ ماهه نخست (و یا در بازه زمانی ۱۸ ماهه دوم) و فروش در بازه زمانی ۱۸ ماهه دوم، مشمول هزینه انبارداری به میزان مدت زمان مالکیت بر گواهی تقسیم بر طول دوره ۳۶ ماهه(معادل ۱،۰۹۵ روز)، ضرب در ۲% ارزش روز اوراق خواهد شد.
فرق گواهی سپرده نفت با طرح گشایش نفتی (اوراق سلف موازی) چیست؟
- گواهی سپرده نفت یک ابزار استاندارد و شفاف برای فروش است که بر پایه نفت موجود در مخازن یا انبارهای شرکت ملی نفت منتشر می‌شود. این ابزار با طرح گشایش نفتی دولت دوازدهم تفاوت دارد، زیرا فروش آن به صورت قطعی نفت صورت می‌گیرد و سررسیدی ندارد، در حالی که اوراق سلف موازی استاندارد بر مبنای عقد سلف منتشر شده و برای تامین مالی پروژها در چارچوب پیش فروش نفت در سررسید مشخصی در آینده انجام می‌شود.
- یکی از تفاوت‌های اصلی بین گواهی سپرده نفت خام و اوراق سلف نفتی، تضمین تحویل دارایی پایه است. در گواهی سپرده نفت خام، با انتشار اطلاعیه گشایش، شرایطی برای تحویل دارایی به خریداران اعلام می‌شود. سپس افرادی که به مقدار معینی از گواهی‌ها را در اختیار دارند، می‌توانند درخواست تحویل خود را به شرکت ملی نفت ایران ارائه داده و به تحویل دارایی‌هایشان اقدام کنند. همچنین، شرکت ملی نفت ایران برای سایر اشخاصی که توانایی تحویل ندارند، قابلیت ایجاد کنسرسیومی را ارائه کرده است تا وکالت از دارندگان گواهی‌ها را برای فرآیند تحویل دارایی انجام دهد. با این حال، در قراردادهای سلف موازی استاندارد، امکان اختیار خرید یا فروش و تسویه بر مبنای نرخ اختیار دیده شده وجود دارد.
- سومین تفاوت بین گواهی سپرده نفت خام و طرح سلف موازی نفتی این است که خریداران قراردادهای سلف موازی اغلب از سازمان‌های مالی و شرکت‌های تامین سرمایه هستند. اما در گواهی سپرده، فعالان حوزه نفت و فرآورده‌های نفتی و سرمایه‌گذاران بازارهای مالی حضور دارند. علاوه بر این، در قراردادهای سلف موازی استاندارد، حداقل سود برای خریداران قرار می‌گیرد، اما در گواهی سپرده چنین مقرراتی وجود ندارد. سرمایه‌گذاران در گواهی سپرده می‌توانند بر اساس قیمت نفت خام، به صورت روزانه تصمیمات خرید و فروش گواهی‌ها را اتخاذ کنند.
- در قراردادهای سلف موازی، امکان اعمال اختیار خرید یا فروش و تسویه بر اساس نرخ اختیار داده شده وجود دارد، اما در گواهی سپرده، این امکان وجود ندارد و فقط امکان تحویل دارایی پایه وجود دارد.
مزایای استفاده از گواهی سپرده نفتی:
- حفاظت از سرمایه: سرمایه‌گذاران با خرید گواهی سپرده نفتی می‌توانند سرمایه خود را در برابر تقلب، سرقت و سایر خطرات محافظت کنند. با خرید این گواهی‌ها، سرمایه‌گذاران به صورت غیرمستقیم در انبارهای نفتی شرکت نفت‌های منطقه‌ای سرمایه‌گذاری کرده‌اند و در صورتی که نفت فروخته نشود، این شرکت‌ها مجبور به پرداخت مبلغ گواهی سپرده نفتی به سرمایه‌گذاران هستند.
- فعالیت در بازار اوراق بهادار: سرمایه‌گذاران با خرید گواهی سپرده نفتی، می‌توانند در بازار اوراق بهادار نیز فعالیت کنند. گواهی سپرده نفتی یکی از ابزارهای معاملاتی در بورس انرژی است که در آن به فروش و خرید نفت معامله می‌شود و به این ترتیب سرمایه‌گذاران می‌توانند در بازار سرمایه فعالیت کنند.
- امکان دسترسی به بازار بین‌المللی: با دسترسی به بازار بین‌المللی نفت، سرمایه‌گذاران می‌توانند به مزیت تجاری بپردازند و از نوسانات قیمتی نفت در بازار جهانی به نفع خود بهره ببرند.
- افزایش شفافیت بازار: با وجود نظارت و کنترل دولت بر بازار گواهی‌های سپرده نفتی، شفافیت بازار و بهبود شرایط تضمین اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار وجود دارد.
- قابلیت خرید و فروش به صورت آنلاین: با وجود بازار بورس انرژی ایران، امکان خرید و فروش گواهی‌های سپرده نفتی به صورت آنلاین وجود دارد و سرمایه‌گذاران بدون نیاز به حضور فیزیکی در بازار، قابلیت معامله دارند.
- دسترسی راحت به اطلاعات بازار : با وجود وجود پلتفرم‌های ارائه دهنده اطلاعات بازاریابی و معاملات، سرمایه‌گذاران می‌توانند به راحتی به اطلاعات بازار و جزئیات قیمتی دسترسی داشته باشند و تصمیم گیری‌های بهتری برای سرمایه گذاری در بازار گواهی سپرده نفتی انجام دهند.
- محافظت از سرمایه: سرمایه‌گذاران با خرید گواهی‌های سپرده نفتی می‌توانند خود را در مقابل نوسانات بازار نفت در مقیاس بزرگ تر و بیشتر محافظت کنند و مخاطراتی که ممکن است با خرید داخلی یا خارجی نفت وجود داشته باشد را کاهش دهند.
- ریسک پایین تر: گواهی سپرده نفتی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا در بستر بازار بورس انرژی از ریسک پایین‌تری برخوردار شوند، زیرا همانطور که گفته شد، سرمایه‌گذاری در نفت به صورت مستقیم با ریسک‌هایی همراه است که با خرید گواهی سپرده نفتی می‌توان به آنها پوشش داد.
- نیاز به داشتن بنگاه نفتی نیست: گواهی سپرده نفتی، تنها یک ابزار سرمایه‌گذاری است و سرمایه‌گذاران برای خرید آن نیاز به داشتن بنگاه نفتی ندارند. این امر، افزایش روند رقابتی در بورس انرژی را به دنبال داشته و امکانات سرمایه‌گذاری برای افراد حقیقی را نیز فراهم کرده است.
- تنوع در سبد سرمایه‌گذاری: گواهی سپرده نفتی، یکی از ابزارهای تنوع سبد سرمایه‌گذاری است که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا برای مقابله با ریسک، سرمایه‌گذاری‌های خود را در سبد مختلف و به صورت تنوع‌پذیر تر تقسیم کنند.
- سهولت بیشتر در انتقال و معامله : در مقایسه با محصول نفت خام که برای حمل و نقل و تحویل به خریدار باید از وسایل نقلیه و انبارهای مخصوص استفاده کرد، گواهی سپرده نفتی به سرعت و با هزینه کمتری انتقال و معامله می‌شود. علاوه بر این، با توجه به این که معاملات گواهی سپرده نفتی در بازار بورس انرژی انجام می‌شود، فرآیند خرید و فروش آنها نیز به شکل آنلاین و از طریق سیستم‌های الکترونیکی انجام می‌شود که باعث افزایش سرعت و کارایی در فرآیند معامله شده است.
سایر مزایای گواهی سپرده نفتی:
- قابل معامله برای صادرات بین‌الملل
- تضمین و تسهیل سرمایه گذاری خارجی
- ابزاری برای تهاتر
- کشف منصفانه قیمت
- امکان تضمین و توثیق
- اولویت در تحویل نسبت به خریداران خارج از بورس
- قابلیت غلطاندن به دوره بعدی یا Roll Over
- معافیت مالیاتی
با این حال، باید به یاد داشت که مانند هر ابزار مالی دیگری، گواهی سپرده نفتی نیز دارای ریسک‌های خود است که در ادامه به برخی از این ریسک ها اشاره خواهیم کرد.
ریسک های استفاده از گواهی سپرده نفتی:
- دسترسی محدود: سرمایه‌گذاران فقط در صورتی می‌توانند از گواهی‌های سپرده نفتی بهره‌مند شوند که بتوانند وارد بازار بورس انرژی شوند و نیز دارای حداقل سرمایه‌گذاری مشخصی باشند. بنابراین، دسترسی به این ابزار مالی ممکن است برای برخی از سرمایه‌گذاران محدود باشد.
- عدم شفافیت: در مقایسه با بورس‌های دیگر، بازار بورس انرژی که در آن گواهی‌های سپرده نفتی معامله می‌شوند، کمتر شفاف است و تعداد کمتری از اطلاعات و آمارهای مرتبط با بازار برای عموم قابل دسترسی است.
- قیمت ناپایدار: با توجه به تغییرات قیمت نفت و نیز عوامل سیاسی و اقتصادی دیگر، قیمت گواهی‌های سپرده نفتی ممکن است به طور ناپایداری به سر ببرد.
- عدم اطمینان از دریافت سود و بازگشت سرمایه در زمان مشخص: به عنوان مثال، در صورتی که قیمت نفت در بازار جهانی پایین باشد، قیمت گواهی سپرده نفتی نیز کاهش خواهد یافت و سرمایه‌گذاری شده در این حوزه ممکن است ضرر ببیند.
کلام پایانی:
با توجه به اینکه گواهی سپرده نفتی به عنوان یکی از ابزارهای جذاب برای سرمایه گذاری در بازار بورس انرژی ایران شناخته شده است، پیشنهاد می‌شود که در صورت علاقه به سرمایه گذاری در این حوزه، به موارد زیر توجه کنید:
- ارزیابی شرکت‌های صادرکننده گواهی سپرده نفتی و بررسی عملکرد آنها در بازار: انتخاب شرکت‌هایی با سابقه و عملکرد بالا در بازار و همچنین معتبر بودن آنها می‌تواند در کاهش ریسک سرمایه گذاری شما موثر باشد.
- بررسی شرایط بازار و نوسانات قیمت نفت: بررسی شرایط بازار و نوسانات قیمت نفت، درک درستی از میزان ریسک و مزیت سرمایه‌گذاری در گواهی‌های سپرده نفتی ارائه می‌دهد.
- پیش‌بینی و مدیریت ریسک: در سرمایه گذاری در بازار بورس انرژی، مدیریت ریسک از اهمیت بسیاری برخوردار است. به عنوان سرمایه گذار، باید قادر باشید تا احتمال نوسانات قیمت، تحولات بازار و شرایط سیاسی را پیش‌بینی کنید تا بتوانید بهترین تصمیمات سرمایه گذاری را بگیرید.
در کل، سرمایه گذاری در گواهی سپرده نفتی می‌تواند یکی از گزینه‌های مناسب برای سرمایه گذاری باشد، اما همانند سایر ابزارهای سرمایه گذاری، به دلیل وجود ریسک، نیازمند بررسی دقیق و شناخت کامل از شرایط بازار و شرکت‌های موجود است.
منبع: بورس انرژی
