تعریف:
اختیار خرید یا کال آپشن، قراردادی است که به خریدار آن این حق و اختیار را میدهد که در یک زمان مشخص یک سهم یا کالای مشخص را با قیمت مشخص خریداری کند.
فروشنده متعهد خواهد بود، در صورت تقاضای خریدار همان کالای معین در همان سررسید تعیین شده را با همان قیمت مشخص به فروش برساند.
خریدار با پرداخت مبلغی معین تحت عنوان پرمیوم یا همان قیمت اختیار چنین حق و اختیاری را برای خود خریده و فروشنده این مبلغ را بعنوان تأمین مالی خود در نظر خواهد گرفت.
اختیار معاملات بعنوان یکی از انواع قراردادهای مشتقه میباشد که اصلی ترین کاربرد ابزارهای مشتقه ،پوشش ریسک است.
در بازار سرمایه ایران، هر قرارداد اختیار معامله، شامل 1000 برگه سهم است.
مثال:
شخص A
خریدار نماد اختیار (آپشن) ایران خودرو باشد با قیمت اعمال 400 تومان و با پرداخت پرمیوم 40 تومانی با سررسید 3 ماه آینده به تعداد 1000 قرارداد اختیا ر خریده است.این بدان معنی است، در صورتیکه قیمت سهام خودرو به سقف 400 تومان برسد من این سهم را خریداری مینمایم.
در خرید 1000 اختیار، هر قرارداد 1000 برگه سهم یعنی معادل 1میلیون سهم خریدار این اختیار را دارد که در تاریخ معین به سقف قیمتی 400 تومان این سهام را خریداری نماید.
در واقع این فرد، با پرداخت 40 تومان به ازای هر اختیار، این حق را برای خود به مبلغ 40 میلیون تومان خریداری میکند، در صورتیکه اگر همین شخص، قصد داشت یک میلیون سهم ایران خودرو از بازار خریداری نماید میبایست چهارصد میلیون تومان در حال حاضر نقداً پرداخت مینمود.
فروشنده یا شخص B میتواند با دریافت مبلغ پرمیوم یا همان قیمت اختیار معامله، اقدام به فروش و انتشار اوراق اختیار معامله نماید و در صورت تمایل و اعمال اختیار توسط خریدار، فروشنده موظف به تحویل سهم 400 تومانی به خریدار میباشد.
شخص B
بعنوان فروشنده و انتشار دهنده اختیار خرید، این چهل میلیون تومان بعنوان تأمین مالی از محل انتشار اوراق اختیار وی محسوب میگردد.
حال فرض کنید 3 ماه از زمان خرید اختیار توسط شخص A گذشته در تاریخ سررسید:
سناریو اول:
اگر قیمت هر سهم ایران خودرو به 380 کاهش یابد شخص خریدار تمایلی به خرید هر سهم به مبلغ 400 تومان را براساس مبلغ اختیار خرید نخواهد داشت قرارداد قاعدتاً اعمال نمیشود و آن 40 میلیون تومان همچنان بعنوان تأمین مالی نزد شخص B برای همیشه باقی میماند.حال اگر بجای اختیار خرید، کل این 1 میلیون سهم ایران خودرو را به قیمت 400 تومان به روش نقدی از بازار خریده بود در صورت رسیدن قیمت سهم از 400 به 380 مشتری 5 درصد از سرمایه خود را از دست میداد این میتواند حتی در صورت ادامه روند نزولی قیمت سهم به درصدهای کاهش بیشتری هم برسد.
حال آنکه وقتی بجای خرید 1 میلیون سهم خودرو از بازار تعداد 1000 قرارداد اختیار خرید آن خریداری میشود در صورت کاهش قیمت و عدم اعمال اختیار، کل زیان خریدار به همان 40 میلیون تومان محدود میشود که این 40 میلیون تومان در واقع همان سود منتشر کننده اوراق است که با توجه به عدم اعمال قرارداد شناسایی شده است.
سناریو دوم:
اگر قیمت خودرو در سررسید اوراق 450 تومان باشد شخص خریدار اختیار، قرارداد خود را با قیمت 400 تومان قطعا اعمال کرده و 1 میلیون برگه سهم از فروشنده دریافت میکند این در حالیست که قیمت بازار سهم 450 تومان میباشد که این اختلاف قیمت سهم منهای هزینه خرید اوراق (شامل پرمیوم و کارمزد خرید) سود شخص خریدار به حساب خواهد آمد.در این حالت فروشنده اوراق متعهد است که سهم 450 تومانی را طبق قرارداد به قیمت 400 تومان به خریدار ارائه نماید.
بنابر این، خرید قرارداد اختیار خرید، یک روش جذاب کسب سود به شمار میرود و بجای خرید سهام با ریسک بالا و پرداخت آنی ارزش معامله، میتوانید با کمترین سرمایه دارایی خود را مدیریت کنید.
نتیجه گیری:
در مثال ذکر شده خریدار، ابتدا 40 تومان برای هر اختیار پرداخت کرده و در صورتی که قیمت بازار سهم ایران خودرو بالای 400 بود آن را اعمال میکند و 440 نقطه سر به سر در نظر گرفته میشود. یعنی در 400 هم قرارداد اعمال میشود اما نقطه سر به سر خریدار 440 تومان میباشد و از 440 به بعد به سوددهی میرسد.
نکته: قیمت سهم بالای 440 به معنای سوددهی خواهد بود و حتما قیمت پرمیوم باید در سر به سرها محاسبه شود.از طرف دیگر در فروش کال آپشن فروشنده 40 میلیون تومان دریافت نموده است، تا زمانی که سهم زیر 400 باشد خریدار آن را اعمال نمیکند و این 40 میلیون سود فروشنده لحاظ میشود اما اگر قیمت سهم افزایش یافته و به بالای 400 صعود کند چون خریدار آن را اعمال میکند از میزان سود فروشنده کاسته خواهد شد تا زمانی که قیمت به 440 برسد پس از آن در صورت افزایش بیشتر قیمت شخص فروشنده وارد زیان میشود.
نکات پایانی:
1 - زیان خریدار محدود به قیمت اختیار است(زیان بسته است) اما سود او نامحدود میباشد .
2 - اختیار خرید را زمانی خریداری میکنیم که انتظار افزایش قیمت ها را در آینده (در تاریخ سررسید) داریم.
