صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس چیست؟

صفر تا صد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس و فرابورس

مقدمه: 
در بازارهاي توسعه یافته اوراق بهادار، به دلیل پیچیدگی فرآیند تصمیم گیري براي سرمایه گذاري بر روي اوراق بهادار و افزایش چشمگیر حجم و سرعت گردش اطلاعات و تخصصی شدن فعالیت ها، استقبال از سرمایه گذاري هاي جمعی به ویژه در قالب انواع صندوق هاي سرمایه گذاري، در سال هاي اخیر از رشد روزافزونی برخوردار بوده است.
صندوق هاي سرمایه گذاري قابل معامله  یا ETFs که مخفف Exchange Traded Fund است از نهادهاي مالی فعال در بازار سرمایه هستند که فعالیت اصلی آن‌ها سرمایه گذاري در اوراق بهادار است. این صندوق ها با استفاده از وجوه سرمایه گذاران، در مقیاس بزرگ سرمایه گذاري نموده و به دنبال کسب بازدهی مناسب براي سرمایه گذاران صندوق ها هستند. سرمایه گذاران یا دارندگان واحدهاي سرمایه گذاري صندوق به نسبت سهم یا میزان سرمایه گذاري خود در صندوق، در سود و زیان آن شریک میشوند. بطورکلی عملکرد صندوق هاي سرمایه گذاري قابل معامله به عملکرد اوراق بهادار و دیگر دارایی هاي موجود در سبد اوراق بهادار آنها بستگی دارد.
یکی از انواع نوبنیان صندوق هاي سرمایه گذاري که در دهه اخیر با استقبال چشمگیري در بازار اوراق بهادار مواجه گردیده است، صندوق هاي سرمایه گذاري قابل معامله میباشند. رشد قابل توجه این صندوق ها در سالهاي اخیر، بیانگر موفقیت غیرقابل انکار آنها در بازارهاي مالی جهان است.

تاریخچه:
اگر به تاریخ این صندوق‌های سرمایه‌گذاری بنگریم بیش از پیش به این واقعیت پی می‌بریم که تمام آن‌ها برای هدف‌مند کردن سرمایه‌گذاری در بازارهای متنوع سرمایه به وجود آمده‌اند؛ به ویژه برای افراد غیرحرفه‌ای که تلاش دارند تا با سرمایه‌گذاری، آینده بهتری را برای دارایی‌های خود رقم بزنند. پیدایش صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله درست در تاریخ 1987 در حالی که شاخص داوجونز تا 22.61 درصد افول کرد و زیانی بیش از 500 میلیارد دلاری را به سرمایه‌گذاران بورس وارد کرد، پا به عرصه گذاشت.
می‌توان پیدایش و حضور صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله را که با کمک ارکان آن و متخصصان این حوزه به کمک سرمایه‌گذاران آمدند را حرکتی هوشمندانه در جهان سرمایه تلقی نمود. به همین منوال، از سال ۱۹۹۳ صندوق‌های ETF نیز کار خود را در بسیاری از کشورهای جهان با سرمایه‌گذاری اصلی روی طلا آغاز نمودند. در ایران نیز از سال ۱۳۹۲ با افتتاح تابلو ETF به طور رسمی، نام صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر سر زبان‌ها افتاد و از مهرماه کار صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF  آغاز گردید.

تعریف:
صندوق سرمایه گذاری نقش واسطه مالی را دارد، بدین صورت که سرمایه اشخاص را جمع آوری کرده و بوسیله تیم حرفه‌ای تحلیل و با نظر مدیر صندوق اقدام به سرمایه گذاری در ابزارهای مالی مختلف میکند. بدین وسیله ورود سرمایه و افراد غیرحرفه ای به بازار سرمایه تسهیل شده و این افراد هم می توانند از فرصت های مناسب بازار سرمایه بهره مند شوند.
با توجه به اینکه در سال های گذشته انواع بیشتر و جدیدتری از جمله صندوق های طلا، مسکن و جسورانه به بازار سرمایه وارد شدند، امکان سرمایه گذاری در ابزارهایی جز سهام را فراهم کرده اند. همچنین ورود صندوق هایی مثل صندوق تضمین و صندوق های مختص اوراق دولتی، امکان سرمایه گذاری برای افرادی که ریسک پذیری پایینی داشته و دنبال سود مطمئن هستند را فراهم نموده است.

معرفی و کارکرد صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله ETF:
بهتر است قبل از هر توضیحی برای معرفی صندوق‌های قابل معامله به سراغ بند "ه" قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید که مصوب 88/05/29 است برویم. تعریف این ماده به این شکل است؛ "صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، نهادهای مالی هستند که فعالیت اصلی آن‌ها سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است. واحدهای صندوق پس از پذیره‌نویسی اولیه در سامانه معاملات فرابورس خرید و فروش می‌شوند."
سبدی که صندوق‌های قابل معامله در بورس در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، از جمع سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت و سایر اوراق بهادار است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در عوض این دارایی‌ها، واحدهای سرمایه‌گذاری خود را صادر و به سرمایه‌گذاران خود عرضه می‌کنند. با این حساب، صندوق‌های قابل معامله، صندوق‌های مشارکتی هستند که سرمایه‌گذاران با مالکیت درصدی از دارایی صندوق اقدام به خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری آن‌ها می‌کنند. 
انواع صندو‌ق‌های سرمایه‌گذاری مانند صندوق‎‌های سهامی، درآمد ثابت و طلا می‌توانند هم جز صندوق‌های قابل معامله و هم غیرقابل معامله باشند. واحدهای این صندوق‌ها نیز مانند سهام در بازار تعیین قیمت می‌شوند و در روزهای کاری، سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق کارگزاری‌ها اقدام به خرید و فروش واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس کنند. اگر به تاریخچه صندوق‌های سرمایه‌گذاری و پیدایش آن‌ها نگاه کنیم متوجه می‌شویم که تمام آن‌ها زمانی پایه‌گذاری شده‌اند که نه تنها افراد غیرحرفه‌ای از بازارهای مالی در زمان رکود ناامید شده ‌بودند، بلکه افراد حرفه‌ای هم برای ثبات سود و درآمد خود به دنبال تیم‌های متخصص می‌گشتند و صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان بارقه امیدی برای نجات از نوسانات و ضررهای هنگفت پدیدار شدند.

انواع صندوق سرمایه گذاری براساس نحوه معامله
صندوق¬های سرمایه¬گذاری به دو دسته کلی قابل معامله (ETF) صدور و ابطالی تقسیم بندی میشوند. صندوق های قابل معامله قابلیت معامله و خرید و فروش در سامانه معاملات آنلاین کارگزاری توسط سهامداران را دارند. اما برای خرید و فروش صندوق های صدور و ابطالی باید از طریق سایت هر صندوق اقدام به خرید و فروش کرد. پس بزرگترین تفاوت این دو نوع صندوق روش معامله صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.

تفاوت بین صندوق ETF و صندوق‌های سرمایه گذاری غیرقابل معامله:
1. نحوه معامله:صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) در بازار بورس معامله می‌شوند و برای خرید و فروش آن‌ها نیاز به مراجعه حضوری به مراکز یا درگاه اینترنتی صندوق‌ها نیست و با داشتن کد بورسی می‌توان به صورت آنلاین هر تعداد واحد از صندوق را خریداری کرد یا به فروش رساند. این صندوق‌ها در کنار دارا بودن مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری صدور و ابطال، مشکل خرید و فروش آنی آن‌ها را نیز ندارند.
۲. محاسبه NAV:
NAVصندوق های سرمایه گذاری مشترک تنها یک بار در روز اعلام میشود در صورتی که NAV صندوق های قابل معامله هر ۲ دقیقه یک بار محاسبه میشود. که همین موضوع موجب نقدشوندگی سریعتر صندوق ETF نسبت به سایر صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک می‌شود. در نتیجه، محتمل است که قیمت خرید یک صندوق ETF با قیمت‌های پرداخت‌شده توسط سرمایه‌گذاران دیگر متفاوت باشد؛ در حالی که سفارش‌های صندوق سرمایه‌گذاری مشترک یک بار در روز قیمت‌گذاری می‌شوند و همه سرمایه‌گذاران در آن روز قیمت یکسانی را دریافت می‌کنند.
۳. تفاوت هزینه‌ها:
با خرید واحد در صندوق‌های سرمایه گذاری غیرقابل معامله ممکن است ملزم به پرداخت برخی هزینه‌های اضافه (به طور مثال جریمه ناشی از ابطال زودتر از موعد) شوید. همچنین مزیت معافیت مالیاتی بالقوه سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETFدر مقایسه با سایر صندوق های سرمایه گذاری مشترک از دیگر ویژگی‌های این صندوق محسوب می¬شود. 
4. نحوه مدیریت:
تمامی صندوق های سرمایه گذاری مشترک را میتوان هم به صورت منفعل و هم به شکل غیرمنفعل مدیریت کرد. با این حال، اغلب صندوق‌های قابل معامله (ETF) سرمایه‌گذاری‌های منفعلی هستند که نتیجه آن‌ها به عملکرد شاخصی خاص وابسته است. حال آن که اکثر صندوق‌های مشترک به‌صورت حرفه‌ای و فعال توسط مدیران صندوق مدیریت می‌شوند.
5. دوره فعالیت صندوق:
دوره فعالیت صندوق های سرمایه گذاری مشترک ۲ تا ۳ سال بوده و این دوره قابل تمدید است این در حالی که دوره فعالیت صندوق های قابل معامله نامحدود میباشد.
6. حداقل و حداکثر سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران: 
در اساسنامه صندوق¬های سرمایه گذاری، مشترک برای سرمایه گذاران محدودیت سرمایه گذاری در صندوق در نظر گرفته میشود در حالی که در اساسنامه صندوق های قابل معامله چنین محدودیتی وجود ندارد. از آن‌جایی که صندوق‌های ETF مانند سهام معامله می‌شوند، هیچ حداقلی برای سرمایه‌گذاری اولیه در نظر گرفته نمیشود و سرمایه‌گذاران می‌توانند ETF را فقط به قیمت یک سهم، یعنی قیمت بازار بخرند. برخلاف آن در صندوق‌های مشترک یک حداقل ثابتی برای سرمایه‌گذاری در نظر گرفته میشود که به قیمت سهام صندوق وابسته نیست.
7. دوره پرداخت وجه باز خرید واحدها:
در صندوق های سرمایه گذاری مشترک در صورت بازخرید واحدهای سرمایه گذاری صندوق (ابطال)، حداکثر ۷ روز کاری پس از درخواست ابطال وجه ابطال سرمایه¬گذاران به حساب ایشان واریز میگردد. امــــــــا در صندوق های قابل معامله این دوره یک روز کاری به طول می¬انجامد.
8. عوامل فروش صندوق: 
در صندوقهای سرمایه گذاری مشترک در صورتی که صندوق بزرگ باشد معمولا شعب بانک عوامل فروش صندوق هستند و اگر صندوق کوچک باشد عوامل فروش، شعب مدیر صندوق در نظر گرفته میشوند؛ اما در صندوق های قابل معامله، عوامل فروش واحدهای سرمایه گذاری ETF کارگزاری های فعال در فرابورس هستند.

انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری براساس ترکیب دارایی‌ها
1-صندوق هاي سرمايه گذاري با درآمد ثابت
۲- صندوق‌ سرمایه‌گذاری در سهام
۳- صندوق‌ سرمایه‌گذاری مختلط
۴- صندوق‌ سرمایه‌گذاری کالایی
۵- صندوق سرمایه گذاری پروژه ای
۶- صندوق‌های نیکوکاری
۷- صندوق‌های جسورانه
۸- صندوق‌های اختصاصی بازارگردان
9- صندوق سرمایه گذاری زمین و ساختمان
10- صندوق های خصوصی
11- صندوق های املاک و مستغلات
12- صندوق در صندوق ها

تعریف انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری براساس ترکیب دارایی‌ها
۱- صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت
صندوقهای سرمایه گذاری با درآمد ثابت یکی از انواع بدون ریسک صندوق ها هستند. این صندوق ها سود روزشمار را نصیب دارندگان میکنند. صندوق های درآمد ثابت موظف به رعایت حدنصاب های اعلامی سازمان بورس برای خرید سهام و ابزارهای بدون ریسک مانند حسابهای پس انداز بانکی، اوراق مشارکت، اوراق خزانه و... هستند. این صندوق ها مناسب افرادی است که ریسک پذیری پایینی داشته و خواهان سود قطعی باشند. خود صندوق های درآمد ثابت به دو دسته با تقسیم سود ماهانه و بدون تقسیم سود ماهانه تقسیم میشوند. دسته دیگری از صندوقهای درآمد ثابت که به تازگی وارد بازار سرمایه شدند، صندوق های مختص اوراق دولتی هستند که دارایی خود را در اوراق ها دولتی سرمایه گذاری می کنند و ریسک آنها صفر است.

2- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط
صندوقهای سرمایه گذاری مختلط پرتفویی متشکل از انواع ابزارهای بازار سرمایه را دارند. این صندوق ها موظف به رعایت حدنصاب های اعلامی سازمان بورس هستند. در واقع این صندوق ها همواره باید حداقل40 و حداکثر60% از دارایی های خود را در سهام سرمایه گذاری کنند. ریسک و بازده این صندوق ها از صندوق های درآمد ثابت بیشتر بوده اما از صندوق های سهامی کمتر است. این صندوق ها بیشتر مناسب کسانی است که به دنبال بازدهی ای بالاتر از سود معمول بانکی بوده و ریسک پذیری نسبتا بالاتری نسبت به کم ریسک ترین افراد جامعه داشته باشند.
* صندوق های تضمین اصل سرمایه: به تازگی نوع جدیدی از صندوق های مختلط وارد بازار سرمایه شده اند. این صندوق ها که تضمین اصل سرمایه نام دارند، وظیفه کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری سهامداران را دارند.

3- صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی
در واقع سبدی از سهام و ابزارهای دیگر مثل اوراق مشتقه و اختیار معامله ها هستند. این نوع صندوق ها ریسک بالایی دارند و دارایی خود را در سهام سرمایه گذاری میکنند. مدیر صندوق سهامی به همراه تحلیلگران آن به دنبال ترکیبی از سبد سهام هستند که در کنار رشد مناسب پرتفوی، ریسک آن را کاهش دهد .این صندوق ها مناسب افرادی است که علاقه مند به سرمایه گذاری در بورس بوده اما دانش و زمان کافی برای فعالیت در این بازار را ندارند.البته صندوق های سهامی خود به چند دسته تقسیم می¬شوند: 
* صندوق اهرمی: صندوق های اهرمی هم که به تازگی وارد بازار سرمایه شدند زیرمجموعه صندوق های سهامی قرار می‌گیرند. این نوع صندوق‌ها با ایجاد سازوکار مشخصی باعث میشوند که دارندگان به صورت اهرمی از نوسانات قیمت سهام منتفع شوند. در واقع صندوق اهرمی مانند اعتبار کارگزاری عمل می‌کند و شخص می‌تواند با چند برابر سرمایه خود داد و ستد کند.
*صندوق های شاخصی: دارایی این نوع صندوق ها روی شاخص مشخصی تعریف میشود. به عنوان مثال صندوق های هم وزن، سعی در چینش سبد سهامی دارند که تغییرات قیمتی آن بسیار نزدیک به شاخص هم وزن باشد.

4- صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی
صندوق های کالایی دارایی خود را در کالای فیزیکی یا اوراق بهادار مبتنی بر آن سرمایه گذاری میکنند. به عنوان مثال صندوق طلا، دارایی های خود را در سکه های قابل معامله در بازار بورس و همچنین اوراق مشتقه با دارایی پایه سکه و طلا سرمایه گذاری می کند. به این ترتیب دارندگان این نوع صندوق می توانند همزمان با نوسان قیمت طلا در بازار آزاد، کسب سود کنند. صندوق های زعفران و طلا از انواع صندوق های کالایی قابل معامله در بازار سرمایه هستند. این صندوق ها مناسب افرادی است که علاقه مند به سرمایه گذاری در حوزه کالایی باشند.

5- صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی
این صندوق ها به منظور خرید و فروش سهام شرکت ها با در نظر گرفتن تعهدات و مظنه بازاریابی مطابق با قانون بازار سرمایه ایجاد شده اند. هدف این نوع صندوق ها برقراری تعادل در بازار و در سهام شرکت های گوناگون و جلوگیری از صف نشینی در این بازار است. موضوع فعالیت اصلی صندوق، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار و موضوع فعالیت فرعی آن مشارکت در تعهد پذیره‌نویسی یا تعهد خرید اوراق بهادار است. صندوق فقط مي‌تواند در دارايي‌هاي ريالي داخل كشور سرمايه‌گذاري كند و سرمايه‌گذاري خارجي (ارزي) به هر نوع و شكل غيرمجاز مي‌باشد. موضوع فعالیت اصلی صندوق، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار و موضوع فعالیت فرعی آن مشارکت در تعهد پذیره‌نویسی یا تعهد خرید اوراق بهادار است. صندوق فقط مي‌تواند در دارايي‌هاي ريالي داخل كشور سرمايه‌گذاري كند و سرمايه‌گذاري خارجي (ارزي) به هر نوع و شكل غيرمجاز مي‌باشد.
6- صندوق‌های جسورانه
سرمایه گذاری خطر پذیر یا سرمایه گذاری جسورانه به سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها و شرکت های نوپا گفته می‌شود. بدلیل وجود ریسک‌های بالقوه در مسیر موفقیت و همچنین احتمال بسیار کمِ موفقیت‌های بزرگ در استارتاپ‌ها، به سرمایه گذاران در مراحل مختلف توسعه یک استارتاپ‌، خطر پذیر یا جسور گفته می‌شود. این صندوق ها مناسب کسانی است که علاقه مند به سرمایه گذاری در استارتاپ ها هستند.
•    به منظور کاهش ريسک سرمايه‌گذاري، بيش از 20 درصد منابع صندوق در يک شرکت خاص سرمايه‌گذاري نمي‌شود. تنها يک شرکت مي‌تواند بدون رعايت نصاب فوق تا 30 درصد منابع صندوق را به خود تخصيص دهد.
•    به منظور تنوع‌بخشی به سرمايه‌گذاري‌ها، راهبرد اصلي صندوق خودداري از تبديل شدن به سهامدار اکثريت در شرکت‌ها و محدود ماندن به سقف 40 درصدي در سهامداري است. اين صندوق سعي می‌کند در صورت نياز به حجم بالاي سرمايه‌گذاري، سرمايه‌گذاري را با همراهي صندوق‌ها و سرمايه‌گذاران ديگر به صورت سنديکايي انجام دهد و ريسک خود را کاهش دهد. صندوق مجاز است تنها در دو شرکت با تصويب هیئت‌مدیره بيش از سقف تعيين‌شده سرمايه‌گذاري نمايد.
•    حداقل30درصد از منابع صندوق به منظور تأمین نيازهاي سرمايه‌اي آينده شرکت‌هاي سرمايه‌پذير به صورت نقد يا در غالب اوراق نگهداري مي‌شود و در صورتي که اين مقدار به کمتر از 20 درصد برسد از طريق افزايش سرمايه حداقل تا کف تعيين‌شده تأمین مي‌گردد.
•    صندوق در شرکتي سرمايه‌گذاري نخواهد کرد که در نتيجه سرمايه‌گذاري آن به صورت مستقيم و غيرمستقيم بيش از 20 درصد از منابع صندوق جذب آن شرکت شود و يا در دو سال گذشته مجموع منابع جذب شده از صندوق و ديگر سرمايه‌گذاران بيش از 40 درصد از منابع صندوق باشد.
•    صندوق هيچ بخشي از دارايي‌هاي خود را در جايي وثيقه قرار نخواهد داد.
•    صندوق براي سرمايه‌گذاري‌هاي خود وام دريافت نخواهد کرد، مگر به صورت کوتاه‌مدت و مطابق با محدوديت‌هاي مندرج در اساسنامه.
•    صندوق از دارايي‌هاي خود وام نخواهد داد.
•    به عنوان متعهد پذيره‌نويسي فعاليت نخواهد کرد.
7- صندوق‌های نیکوکاری
صندوق های نیکوکاری جهت ایفای تعهدات مسئولیت اجتماعی ایجاد شدند. عواید این صندوق ها به صورت هدفمند صرف کارهای خیریه میشوند. مشارکت در امور نیکوکاری از طریق سرمایه‌گذاری در صندوق‌های نیکوکاری نسبت به مشارکت انفرادی مزیت‌هایی دارد. نخست این که سرمایه‌های اندک نیز می‌توانند با سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، در امور نیکوکاری یاد شده مشارکت کرده و صندوق با تجمیع این سرمایه‌ها می‌تواند اثر قابل‌توجهی در پیشبرد اهداف نیکوکارانه مد نظر داشته باشد. ثانیاً سرمایه‌گذاران بسته به سلیقه خود می‌توانند به حالت‌های مختلف مندرج در امیدنامه، در امور نیکوکارانه یاد شده مشارکت کنند. مثلاً اشخاص نیکوکار می‌توانند اصل سرمایه را برای خود حفظ و منافع آن را به فعالیت‌های نیکوکارانه اختصاص دهند و این امکان وجود دارد که سرمایه‌گذار تعیین کند که چه مقدار از سود سرمایه‌گذاری به امور نیکوکارانه و چه مقدار از آن به خود او اختصاص یابد.
8- صندوق در صندوق ها
صندوق در صندوق ها نوع جدیدی از صندوق ها هستند که سبد سرمایه گذاری خود را از صندوق های دیگر تشکیل میدهند. در واقع پرتفوی این صندوق ها متشکل از صندوق های دیگر است. مهمترین مزیت این کار کاهش هزینه ها در این نوع صندوق ها است.

*چنانچه صندوق تمایل داشته باشد تا در انواع مشخصی از صندوق ها سرمایه گذاری نماید، باید با تعیین انواع صندوق‌های مربوطه، توضیح زیر را به جدول فوق اضافه نماید. "صندوق حداقل 70% از دارایی¬های خود را در صندوق های .... {عنوان صندوق های سرمایه گذاری موردنظر ذکر شود} سرمایه گذاری میکند." 

9- صندوق های املاک و مستغلات
صندوق املاک و مستغلات (Real Estate Investment Trust) با نام اختصاری(REIT) ، ابزار مالی است که مالک، اداره یا تامین‌کننده املاک درآمدزا است. صندوق سرمایه‌گذاری املاک و مستغلات که بر اساس صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک طراحی شده‌اند، سرمایه سرمایه‌گذاران متعددی را جمع‌آوری می‌کنند. این امر به سرمایه‌گذاران خرد امکان می‌دهد از سرمایه‌گذاری در املاک سود ببرند، بدون آنکه مجبور باشند ملک را خریداری، مدیریت یا تامین مالی کنند. این صندوق ها به صندوق سرمایه گذاری مسکن نیز معروف هستند. مالکیت صندوق بر املاک و مستغلات می تواند شامل مالکیت بر عین یا منافع دارایی های مذکور باشد. املاک و مستغلاتی که صندوق در راستای موضوع فعالیت اصلی خود تملک می نماید، باید در ایران واقع شده و منع قانونی، قراردادی یا قضایی بر مالکیت آن‌ها وجود نداشته باشد و دارای کاربری مشخص باشد.
10- صندوق های زمین و ساختمان
صندوق های زمین و ساختمان دارایی سرمایه گذاران را جذب کرده و در زمین و ساختمان سرمایه گذاری میکند. این نوع صندوق ها بیشتر اقدام به ساخت و فروش یک پروژه مسکونی میکنند. در نهایت این سود بین سرمایه‌گذاران، به اندازه مبلغ سرمایه‌گذاری‌شان تقسیم خواهد شد. بنابراين سرمایه‌گذار باید برای دریافت سود حاصل از سرمایه‌گذاری خود، تا تمام شدن پروژه و فروش واحدهای تجاری، مسکونی یا اداری، همراه صندوق سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان بماند. هدف از تشکیل صندوق، جمع‌آوری سرمایه از سرمایه‌گذاران و اختصاص آن به ساخت پروژه ساختماني و سپس فروش واحدهای ساختمانی پروژه یاد شده و در نهايت تقسيم عوايد ناشی از این فعاليت بين سرمايه‌گذاران است.
11- صندوق خصوصی    
صندوق‌ سرمایه گذاری خصوصی (به اختصار PE) ابزارهای سرمایه‌گذاری هستند که به وسیله شرکت‌های خصوصی و به نمایندگی از گروهی از سرمایه‌گذاران اداره می‌شوند. سرمایه این صندوق‌ها با این دیدگاه تامین می‌شود که بخشی از سهام شرکت‌های خصوصی تملک و سپس در یک بازه زمانی واگذار شود. سرمایه گذاری صندوق در شرکت های سرمایه پذیر جدید در دوره سرمایه گذاری امکان پذیر بوده و پس از آن در صورت نیاز، صرفاً سرمایه‌گذاری‌هایی جهت اجرای تعهدات و تکمیل سرمایه‌گذاری‌های مذکور، قابل انجام است. شرکت های موضوع سرمایهگذاری صندوق به شرح زیر است:

1.    شرکت های غیر سهامی عام؛ 
2.    شرکت های سهامی عام با دارا بودن حداقل یکی از شرایط زیر:
    سهام آن ها در بورس پذیرفته نشده باشد؛
    سهام آنها در بازار شرکت های کوچک و متوسط فرابورس ایران مورد معامله قرار گیرد؛
    شرایط پذیرش در هر یک از بورس ها را از دست داده و اخراج شده اند و در بورس دیگری مورد پذیرش قرار نگرفته اند؛
    در دو سال گذشته مشمول موضوع مادۀ 141 اصلاحیه قانون تجارت گردیده اند.
تبصره 1: دارایی‌های سرمایه‌گذاری شده فوق باید منطبق با مشخصات و استراتژی‌های مندرج در امیدنامه از جمله صنعت، منطقه جغرافیایی، زمان‌بندي، ریسک‌ها و مقیاس سرمایه‌گذاری بوده و با هدف کسب و حفظ كنترل شركت سرمايه¬پذير انجام پذیرد.
تبصره 2: حداقل 75% از دارایی های صندوق به طور میانگین در هر شش ماه (مقاطع زمانی تهیه صورتهای مالی شش ماهه و سالانه) باید در موضوع فعالیت سرمایه گذاری شده باشد. صندوق برای تحقق این نصاب از زمان تاسیس، یکسال فرصت خواهد داشت.
تبصره 3: مدیر صندوق می‌تواند وجوه نقدی را که برای مدت محدودی در صندوق راکد می‌ماند، منوط به رعایت کلیۀ مقررات در دارایی‌های مالی با درآمد ثابت از جمله سپرده بانکی، گواهی سرمایه‌گذاری بانکی و یا اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری نماید.
تبصره 4: حداکثر 35% از کل دارایی¬های صندوق در هر زمان میتواند به سرمایه گذاری در یک شرکت اختصاص یابد.
12- صندوق های پروژه ای
در این نوع صندوق‌ها، سرمایه‌گذاران مستقیماً در منافع حاصل از اجرای پروژه سهیم بوده و موضوع صندوق ساخت و تکمیل پروژه ای خاص و سپس پایان یافتن فعالیت صندوق و تقسیم عواید حاصل از اجرای پروژه با توجه به ساختار پیش‌بینی شده در طرح توجیهی صندوق است. هدف از تشکیل صندوق، جمع‌آوری وجوه از سرمایه‌گذاران و اختصاص آن به اجرای پروژۀ موضوع بند 3 می‌باشد. صندوق به منظور اجرای این پروژه، یک شرکت سهامی خاص را که شرکت پروژه نامیده می‌شود، از بین شرکت‌های موجود انتخاب یا در غیر این صورت تأسیس کرده و اجرای پروژه را به این شرکت واگذار می‌کند. کلیه سهام شرکت پروژه به صندوق تعلق خواهد داشت. پس از تکمیل پروژه و آغاز بهره‌برداری از آن تا حد امکان و مطابق مفاد اساسنامه، دارایی‌ها و تعهدات صندوق به شرکت پروژه منتقل می‌گردد. آن‌گاه شرکت پروژه به شرکت سهامی عام تبدیل شده و سهام آن در بورس یا بازار خارج از بورس قابل معامله خواهد شد. دارایی‌های صندوق پروژه از جمله سهام شرکت پروژه، بین دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق تقسیم شده و صندوق تصفیه و منحل خواهد شد.

بازده صندوق‌های سرمایه‌گذاری
نرخ سود صندوق سرمایه گذاری براساس دارایی آنها تعیین می شود. به عنوان مثال صندوق های سهامی براساس دارایی آنها و وضعیت بازار سرمایه ممکن است از زیان های چند ده درصدی تا سود چند ده درصدی را در یک بازه زمانی محقق کنند. یا صندوق های کالایی براساس نوسان قیمت دارایی پایه آن‌ها سود محقق می کنند. پس نمی‌توان یک سود معین را برای دسته خاصی از صندوق¬ها درنظر گرفت. با این حال صندوق‌های سرمایه گذاری درآمد ثابت عموما سود موثر سالانه ای بیش از سپرده های بانکی به سرمایه گذاران می‌دهند با این تفاوت که سرمایه گذاری در این صندوق‌ها و برداشت وجه هیچ محدودیت زمانی ندارد و درنهایت نرخ شکستی نیز متوجه ثروت سرمایه گذاران نخواهد شد.

ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران
1. مجمع صندوق سرمایه گذاری:
بالاترین رکن صندوق مجمع صندوق است که مهم‌ترین وظیفه آن انتخاب ارکان اصلی صندوق مثل مدیر، مدیر ثبت، متولی، ضامن، نصب و عزل حسابرس می‌باشد. مجمع صندوق با حضور دارندگان حداقل نصف به علاوه یک گواهی سرمایه گذاری ممتاز (آن بخش از سرمایه اولیۀ تامین شده توسط موسسین) که دارای حق رای صندوق هستند، تشکیل می‌شود. مجمع صندوق در هر زمان  و به دعوت یکی از اشخاص مدیر، متولی، دارندگان بیش از یک پنجم از واحدهای سرمایه گذاری ممتاز صندوق و سازمان بورس، قابل تشکیل است. تغییرات لازم در اساسنامه و امیدنامه صندوق هم باید قبل از درج به تصویب این مجمع برسد.

2.مدیر صندوق سرمایه گذاری:
مدیر صندوق ركن اجرايي صندوق و متخصص در بازار سرمايه است كه لازم است مطابق اساسنامه، گزارشات پيش‌بيني شده و اطلاعات قابل ارائه را تهيه و در اختيار متولي، حسابرس و سازمان قرار دهد. همچنين با استفاده از تارنماي مربوط به صندوق سرمايه‌گذاري و کدال (سامانه یا پایگاه اطلاعات جامع شرکت‌های پذیرفته شده یا فهرست شده در بورس)، اطلاعات ذكر شده در بخش اطلاع‌رساني اساسنامه را جهت آگاهي عموم افشاء مي‌نمايد.
مدير صندوق يك يا چند نفر شخص حقيقي را به عنوان مدير/گروه مديران سرمايه‌گذاري انتخاب مي‌نمايد كه به نمايندگي مدير تصميمات مربوط به سرمايه‌گذاري و خريد و فروش سهام و اوراق بهادار را در چارچوب مقررات اعمال مي‌نمايند. مشخصات مدير سرمايه‌گذاري در اختيار سازمان قرار گرفته، لازم است تا صلاحيت حرفه‌اي او نيز به تأييد سازمان رسد. وظیفه دیگر مدیر صندوق، تهیه نرم افزارها و  سخت افزارهای لازم و استفاده از آن‌ها برای اجرای اهداف صندوق است که جزئیات آن در ماده 40 اساسنامه صندوق‌ها آمده است. نام مدیر صندوق به دلیل اهمیت جایگاه و تاثیر او در انتخاب صندوق توسط سرمایه‌گذاران، در امیدنامه صندوق ذکر و در تارنمای آن منتشر می‌شود.
3.متولی صندوق:
یکی دیگر از ارکان صندوق های سرمایه گذاری متولی صندوق است، اما منظور از متولی صندوق سرمایه گذاری چیست؟ متولی مثل وکیل است. امین سرمایه‌گذاران، که به او اعتماد دارند. متولی صندوق شخصی حقوقی است که مجمع صندوق او را انتخاب می‌کند و مورد تایید سازمان بورس اوراق بهادار است. متولی صندوق در واقع، نماینده سرمایه¬گذاران صندوق است.
از وظایف متولی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
    نظارت بر عملکرد سایر ارکان صندوق برای اطمینان خاطر از رعایت مقررات و مفاد اساسنامه و امیدنامه صندوق
    ارائه به موقع گزارشات و نظرات حسابرس
    انتشار به موقع اطلاعات صندوق از طرف مدیر
    طرح دعوا به مراجع ذیصلاح در صورتی که ارکان دیگر صندوق از مقررات و مفاد ثبت شده در اساسنامه و امیدنامه صندوق تخلف کنند.
4.ضامن نقدشوندگی:
نقدشوندگی صندوق از مهم‌ترین شاخصه‌های انتخاب صندوق است.  ضامن نقدشوندگی صندوق سرمایه گذاری موظف است در شرایطی که صندوق براي انجام پرداخت‌ها طبق اساسنامه يا ابطال واحدهاي سرمايه‌گذاري متقاضيان، وجه نقد كافي نداشته باشد، نقدینگی لازم را فراهم کند. علاوه بر این در برخی از صندوق های سرمایه گذاری سهامی و صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت، ضامن به عنوان ضمانت برای تامین اصل سرمایه، حداقل سود برای دوره مشخص یا پرداخت سود دوره‌ای به سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. بنابراین وجود ضامن نقدشوندگی در صندوق‌ها یک مزیت برای کاهش ریسک نقدشوندگیِ گواهی‌های صندوق محسوب می‌شود.
*نکته قابل توجه این است که وجود ضامن اختیاری است و ممکن است یک صندوق ضامن نداشته باشد*
5.بازارگردان:
در صندوق‌های قابل معامله (ETF) رکن ضامن نقدشوندگی حذف شده و در عوض رکن جدیدی به عنوان بازارگردان مسئولیت نقدشوندگی واحدهای سرمایه‌گذاری را به عهده دارد. یعنی در مواقعی که برای واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، عرضه کننده‌ای وجود نداشته باشد یا خریداری نخواهد واحدهای صندوق را بخرد و اصطلاحا صف خرید یا فروش به وجود آید، بازارگردان موظف است بازار را به تعادل برساند و این صف‌ها را بشکند.
6.حسابرس:
طبق اساسنامه صندوق‌های سرمایه گذاری باید صورت‌های مالی سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و سالانه خود را منتشر کنند. در پایان هرکدام از دوره‌‍‌های گفته شده، مدیر صندوق موظف به تهیه و ارائه این صورت‌های مالی است. مدیر صندوق باید صورت‌های مالی شش ماهه و سالانه صندوق را به حسابرس جهت حسابرسی و اظهار نظر ارائه دهد.
همانطور که گفته شد، حسابرس صندوق توسط متولی و از بین موسسات حسابرسی معتمد یا مورد تایید سازمان به صندوق پیشنهاد می‌شود و به تصویب مجمع صندوق می‌رسد. همچنین عزل او هم به تقاضای متولی و با ذکر دلایل و تصویب مجمع صورت می‌گیرد. حسابرس صندوق مسئول بررسی اصول و رویه‌های مدیر و متولی در اجرای وظایفشان است. او در مورد کفایت یا ضعف این اصول و رویه‌ها اظهار نظر و راه حل‌های پیشنهادی‌اش برای رفع نقایص احتمالی را مطرح می‌کند. همچنین تهیه گزارش‌های حسابرسی برای صورت‌هاي مالي صندوق (شش‌ماهه و سالانه) با رعايت استانداردهاي حسابرسي و در نظر گرفتن استانداردهای ملي حسابداري، بر عهده حسابرس صندوق است.
7.مدیر ثبت صندوق:
وظیفه اصلی مدیر ثبت اجرای درخواست‌های صدور و ابطال در چارچوب مقررات مربوطه و اساسنامه است. در همین راستا، مدیر ثبت باید شعبی که سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق مراجعه به آن‌ها فرآیند صدور یا ابطال را انجام دهند، اعلام کند. البته مدیر ثبت در صندوق های سرمایه گذاری کوچک حضور ندارد و فقط در صندوق های سرمایه گذاری بزرگ با حداقل سرمایه 50 میلیارد ریال حضور دارد. نام مدیر ثبت هم در امیدنامه ذکر و در تارنمای آن منتشر می‌شود.
8.کارگزاران صندوق:
کارگزار صندوق، شخصی است که از میان کارگزاران دارای مجوز از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و مدیر صندوق سرمایه گذاری انتخاب می‌شود. گارگزاران همه جا مسئولیت انجام معاملات را بر عهده دارند و مدیر صندوق برای انجام معاملات سهام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از خدمات کارگزاران مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار استفاده می‌کند. هر صندوق در هر زمان باید حداقل یک کارگزار داشته باشد.
9.مدیر سرمایه گذاری:
شخصی حقیقی است که وظیفه دارد سرمایه‌های جمع شده را با توجه به شرایط بازار در داریی‌های مناسبی که به نفع سرمایه‌گذاران است و بیشترین بازده را دارد، سرمایه‌گذاری کند. این سرمایه‌گذاری می‌تواند روی سهام، اوراق با درآمد ثابت، سپرده‌های بانکی و … باشد. در واقع مدیریت ترکیب دارایی‌های صندوق با این رکن است.

اساسنامه و امیدنامه صندوق‌ها
برای کسب اطلاعات بیشتر پیرامون قوانین هر صندوق، نحوه فعالیت و سبد دارایی ها و ارکان آن میتوانید به اساسنامه و امیدنامه صندوق ها که در کدال قرار میدهند مراجعه کنید. این اساسنامه ها، حد نصاب دارایی ها و دیگر اطلاعات مهم پیرامون تاسیس هر صندوق را در خود جای داده اند.

نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق‌های قابل معامله
برای خرید صندوق های قابل معامله از طریق آنلاین به وبسایت کارگزاری بانک صادرات ایران مراجعه نموده و پس از افتتاح حساب و دریافت نام کاربری برخط بصورت کاملا الکترونیک و غیرحضوری سرمایه‌گذاری خود را از طریق پنل معاملاتی رایان و یا تدبیر با حداقل سرمایه 500 هزار تومان آغاز نمائید.

نحوه کسب اطلاعات درخصوص صندوق‌های مختلف
یکی از بهترین مراجع کسب اطلاعات درخصوص صندوق‌های قابل معامله مراجعه به وبسایت https://www.fipiran.com منوی صندوق‌ها می‌باشد. همچنین وبسایت رسمی بورس و فرابورس نیز با جستجوی نماد صندوق مورد نظر به اطلاعات معاملاتی دست می‌یابید. همچنین پنل معاملاتی کارگزاری بانک صادرات ایران نیز با فراهم آوردن امکان جستجو و معاملات کلیه صندوق‌های قابل معامله بستر مناسبی را هم برای کسب اطلاعات معاملاتی و همزمان انجام معاملات در این ابزارها فراهم نموده است.

ساعات معامله صندوق‌های قابل معامله : 
صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله از نوع سهامی و مختلط در زمان پیش‌گشایش 8 و 45 دقیقه تا 9 گشایش و ساعت معاملات از 9 تا 15:00 به صورت حراج پیوسته خواهند بود. زمان پیش گشایش صندوق‌های درآمد ثابت 8:45 تا 9 و صندوق‌های کالایی 11:30 تا 12 بوده و زمان گشایش هر دو صندوق نیز تا 15 به صورت حراج پیوسته خواهند بود.

سوددهی صندوق‌های مختلف
هرچند که ریسک صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مقایسه با خرید سهام و سایر دارایی‌ها به دلیل تنوع در ترکیب دارایی بسیار کم است اما این سرمایه‌گذاری همواره سودآور نیست و بازدهی آن‌ها نسبت مستقیم با نوع و ترکیب دارایی‌هایشان دارد. به عنوان مثال هنگامی که بازارسرمایه روند نزولی داشته باشد، صندوق‌های سهامی نیز به تبع آن با کاهش ارزش پرتفو مواجه شده و خریداران را با زیان مواجه می‌سازند. پیشنهاد می‌گردد برای کسب بازدهی مناسب صندوق‌ها را با دید بلندمدت در سبد دارایی خود مد نظر داشته باشید. بنابراین داشتن صبر و تمرکز کافی در انتخاب صندوق مناسب با ترکیب دارایی‌های متناسب با چشم‌انداز خرد و کلان اقتصاد داخلی و بین‌المللی می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد.

نرخ و سقف کارمزد معاملات و  پذیره نویسی واحدهای انواع صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله نسبت به ارزش هر معامله:

*  هزينه معاملات در پذيره نويسی اولیه کلیه صندوق های سرمايه گذاری قابل معامله معادل کارمزد سمت خريد معاملات پس از اعمال نرخ های مذکور خواهد بود که اين هزينه توسط سرمايه گذار (يعنی پذيره نويس واحدهای سرمايه گذاری در دوره پذيره نويسی اولیه) پرداخت خواهد شد.
*  در دوره پذيره نويسی اولیه هیچ گونه هزينه ای از صندوق به عنوان يکی از طرفین پذيره نويسی دريافت نخواهد شد. از نرخ کارمزد سمت خريد کارگزاران 20 درصد سهم کارگزار فروشنده و 80 درصد سهم کارگزار خريدار میباشد.
*  نرخ کارمزد خريد و فروش معاملات اوراق بهادار توسط تمامی صندوق های سرمايه گذاری (به استثنای صندوق های سرمايه گذاری اختصاصی بازارگردانی)، معادل 25% نرخ کارمزد معاملات معمول اوراق بهادار با رعايت حداکثر سقف ريالی مصوب، در هر معامله می-باشد.
*  صندوق های نیکوکاری : شورا صندوق های نیکوکاری را از پرداخت کارمزد سازمان بورس براساس بند 8 ماده 4 قانون بازار اوراق بهادار، معاف نمود.