اوراق بدهی چیست؟
اوراق بدهی یکی از انواع اوراق بهادار است که دولت ها و شرکت ها با فروش آنها به مردم به نوعی از آنها وام می گیرند. اگر این اوراق، کوپن پرداخت سود داشته باشند، مطابق با دوره زمانی قید شده در اوراق، به صاحبان آنها سود پرداخت می شود. به زبان ساده تر اوراق بدهی یعنی شرکت ها یا دولت ها از شما به عنوان وام دهنده، وام می گیرند. شما با خرید اوراق بدهی، پول مورد نیاز سازمان ناشرِ آن را فراهم می کنید. سازمان ناشر هم در عوض به شما به صورت دوره ای سود می دهد و در زمان مشخص شده در سررسید، کل مبلغی که برای خرید این اوراق پرداخت کرده اید را به شما برمی گرداند.
به طور کلی دو نوع اوراق بدهی وجود دارد: اوراق بدهی شرکت و اوراق بدهی دولت.
اوراق بدهی دولتی، اوراقی هستند که دولت‌ها برای تامین کسری بودجه و یا تامین منابع مالی پروژه های خود منتشر می‌کنند.
اوراق بدهی شرکتی، اوراقی هستند که شرکت های بزرگ برای تامین منابع مالی مورد نیازشان از بازار سرمایه منتشر می‌کنند.
اصطلاحات مورد نیاز برای خرید اوراق بدهی
- تاریخ سررسید: به تاریخ پایان یافتن دوره اوراق بدهی، تاریخ سررسید گفته می شود. در این تاریخ، ارزش اسمی اوراق، به صاحبان آنها بازپرداخت می شود.
- ارزش اسمی: به اصل مبلغ وام یا کل مبلغ پرداختی توسط شما برای خرید اوراق بدهی، ارزش اسمی گفته می شود. این مبلغ در تاریخ سررسید به خریدار اوراق قرضه بازپرداخت می شود.
- نرخ سود اسمی: به نرخ بهره اوراق بدهی، نرخ سود اسمی گفته می شود. پرداخت این بهره با توجه به تعداد دوره های اوراق بدهی صورت می گیرد.
- قیمت بازاری یا فروش: اگر شما به عنوان دارنده اوراق بدهی، مایل نباشید تا زمان تاریخ سررسید برای بازپرداخت پولتان صبر کنید، می توانید در بازار سرمایه آن را به قیمت فروش یا قیمت بازاری به فروش برسانید. قیمت فروش با ارزش اسمی متفاوت است و با توجه به فاکتورهای مختلفی در بازار تعیین می شود.
- نرخ سود تا سررسید: اگر شما اوراق بدهی را در زمان انتشار آنها خریداری کنید، نرخ سود تا سررسید همان نرخ سود اسمی خواهد بود اما اگر پس از مدتی در بازار سرمایه این اوراق را خریداری کنید، نرخ سود تا سررسید یا YTM (Yield to Maturity) که نرخ سود را از زمان خرید تا تاریخ سررسید نشان می دهد، به شما تعلق می‌گیرد.
ویژگی‌های اوراق بدهی
- دارنده این اوراق، بستانکار شرکت بوده و حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را در موعد مقرر دارد.
- دارنده اوراق بدهی، سهمی از مالکیت شرکت نداشته و از سود پرداختی شرکت به سهامداران نیز سهمی ندارد و در تصمیم‌گیری شرکت، حق رأی ندارد.
- اگر ناشر ورشکست شود، دارندگان اوراق بدهی در دریافت اصل و فرع سرمایه خود، بر سهامداران شرکت تقدم دارند.
- همه اوراق بدهی دارای سررسید و ارزش اسمی مشخص هستند.
انواع اوراق بدهی
این اوراق را بر اساس ناشر آن می‌توان به سه دسته‌ی دولتی، شرکت‌ها و شهرداری‌ها تقسیم نمود. همچنین در بازار سرمایه ایران بر اساس نوع، اوراق بدهی را می‌توان در سه دسته‌ی اوراق خزانه‌ی اسلامی، اوراق مشارکت و صکوک قرار داد.
- اوراق خزانه‌ی اسلامی: که به اختصار اخزا نامیده می‌شود، توسط دولت جمهوری اسلامی ایران و با هدف تأمین مالی و کسری بودجه منتشر می‌شود. این اوراق بدون کوپن پرداخت سود بوده و بازپرداخت آنها در سررسید توسط خزانه‌داری کل کشور صورت می‌پذیرد.
- اوراق مشارکت: شرکت‌ها برای تأمین مالی طرح‌های اقتصادی سودآور خود، اوراق مشارکت منتشر می‌کنند. با انتشار اوراق مشارکت، سرمایه مورد نیاز شرکت برای طرح موردنظر، تأمین‌شده و شرکت سود بیشتری کسب می‌نماید. سرمایه‌گذاران نیز با خریداری نمودن این اوراق، در سود طرح شریک می‌شوند.
- صکوک: اوراق قرضه اسلامی یا صکوک در زمره اوراق بدهی قرار می‌گیرند. اوراق اجاره، مرابحه، استصناع، خرید دین، سلف استاندارد، مضاربه، منفعت، جعاله، مزارعه، مساقات و … از جمله صکوک هستند.
