نرخ بازده داخلی (IRR)

معادل نرخ سودی است که سرمایه گذار می­ تواند با سرمایه­ گذاری در یک طرح به دست آورد. درواقع طرح مشابه یک بانک عمل نموده و به سرمایه ­گذاری که در آن سپرده ­گذاری می ­نماید، با یک نرخ سود که همان IRR است از محل درآمد سالیانه سود ارائه می ­نماید.

شاخص IRR از جمله پرکاربردترین شاخص­ های مالی است که می­ توان با استفاده از آن توجیه ­پذیری مالی طرح را در مقایسه با شرایط معمول سرمایه ­گذاری در کشور و آن صنعت خاص به دست آورد. به بیان دیگر IRR یا نرخ بازده داخلی (Internal Rate of Return) روشی برای ارزیابی مخارج سرمایه‌ای و محاسبه‌ی میزان بازدهی سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها است. 

 شرکت، تاریخی را برای پایان پروژه انتخاب می‌کند و از نرخ بازده داخلی برای محاسبه‌ی درصد بازده یا ضرر پروژه تا آن تاریخ استفاده می‌کنند. برای بیان نتایج نرخ بازده داخلی، به جای واحد پولی از درصد استفاده می‌شود.

هر چه نرخ بازدهی داخلی بیش‌تر باشد، سود مورد انتظار از سرمایه‌گذاری بالاتر است. IRR برای انواع سرمایه‌گذاری‌ها یکسان است. بنابراین می‌تواند به عنوان ابزاری برای رتبه‌بندی یا مقایسه چندین پروژه سرمایه‌گذاری استفاده شود. به عبارت دیگر، وقتی تعدادی از انتخاب‌ها با مشخصات یکسان برای سرمایه‌گذاری وجود دارد، سرمایه‌گذاری بهتر، سرمایه‌گذاری با بالاترین نرخ بازده داخلی است.

کاربرد IRR چیست؟

محاسبه‌ IRR در صنعت بورس و سهام، صنعت تبلیغات، برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاری و غیره مرسوم است. در برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاری، یکی از رایج‌ترین سناریوها برای IRR مقایسه‌ی سودآوری ایجاد عملیات‌های جدید بر اساس عملیات‌های موجود است. برای مثال، شرکتی در زمینه‌ی انرژی از این شاخص برای این­که یک نیروگاه جدید راه‌اندازی کند یا این‌که نیروگاه موجود را توسعه دهد استفاده می‌کند. هنگامی که هر دو پروژه می‌تواند ارزش افزوده‌ی مناسبی ارائه کند، بهتر است از طریق این شاخص با یکدیگر مقایسه شوند. از آن­جایی­ که به خاطر این‌که IRR نمی‌تواند تغییرات نرخ تنزیل را طی دوره‌ی زمانی محاسبه کند، برای پروژه‌هایی با بازه‌ی طولانی و نرخ تنزیل متغیر مناسب نیست.

نرخ بازده داخلی همچنین برای بنگاه‌هایی که در زمینه‌ی سرمایه‌گذاری بازار سهام فعالیت می‌کنند، مناسب است. در این حالت است که بنگاه‌ها مشخص می‌کنند در چه سبد سهامی می‌توان انتظار IRR بالاتری داشت. همچنین افراد می‌توانند برای تصمیمات مالی خود، از این روش ارزیابی استفاده کنند. یکی از کاربردهای آن در خرید بیمه نامه‌ی عمر و سرمایه‌گذاری است. بیمه‌نامه‌های عمر در سال اول سرمایه‌گذاری نرخ بازده داخلی بالایی دارند و بعد در طول زمان کاهش می‌یابند.

یکی دیگر از کاربردهای IRR در تحلیل بازدهی سرمایه‌گذاری است. در بیش‌تر موارد، بازدهی که تبلیغ می‌شود با احتساب سرمایه‌گذاری مجدد سود در سرمایه‌گذاری است. اگر نخواهید که سود کسب شده را دوباره سرمایه‌گذاری کنید، خواهید دید که سود سرمایه‌گذاری بسیار کم‌تر خواهد بود.

محدودیت‌های IRR چیست؟

نرخ بازده داخلی برای تحلیل بودجه‌بندی منابع سرمایه‌ای یک شاخص ایده‌آل است. اما اگر خارج از سناریو پیش‌بینی شده جریان مالی پیش رود، این شاخص مناسب نیست. در نوعی که جریان مالی مثبت شروع می‌شود. سپس منفی و دوباره مثبت می‌شود. نرخ بازده داخلی ممکن است ارزش چندگانه داشته باشد. اگر جریان نقدینگی علامت یکسان داشته باشد مانند پروژه‌ای که همواره زیان‌ده است، هیچ نرخ بازدهی نمی‌تواند میزان صفر را داشته باشد. بنابراین هیچ‌گاه IRR محاسبه نمی‌شود.

یکی دیگر از محدودیت‌ها این است که استفاده از آن به تنهایی کافی نیست. IRR به ما نشان می‌دهد که جریان‌های مالی بر اساس پیش‌بینی با چه نرخ تنزیلی سر به سر خواهد شد. اما اگر میزان ارزش فعلی خالص اشتباه برآورد شده باشد، به طور کلی این محاسبات بر فرضیات غلطی بنا نهاده شده است.

چه میزان نرخ بازدهی داخلی خوب است؟

این‌که نرخ بازده داخلی خوب باشد یا بد، به هزینه‌ی سرمایه‌گذاری وابسته است. برای مثال، یک شرکت فروش مسکن ممکن است با نرخ IRR 25٪ روی پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کند. هر پروژه‌ای که پایین‌تر از این عدد باشد، رد خواهد شد و خوب نیست. اما هر بازدهی که بیش از 25 درصد باشد مورد پذیرش شرکت قرار می‌گیرد.