تجزیه و تحلیل افقی و عمودی چیست؟

تجزیه و تحلیل افقی:

تحلیل افقی از مراحل رشد انسان الهام گرفته شده است. همان­طور که برای تجزیه و تحلیل روند رشد یک فرد در طول سال­‌ها از کودکی تا بزرگ­سالی، ویژگی‌­هایی مانند قد و وزن آن فرد را در هر سال نسبت به سال­‌های قبل مقایسه می‌­کنیم تا پیشرفت را درک کنیم، در تحلیل افقی نیز همین کار را انجام می‌­دهیم. این روش مبتنی بر مقایسه مقادیر عددی مربوط به عناصر صورت‌های مالی در دوره‌های مالی مختلف است. به عنوان مثال، در تحلیل افقی، بررسی می­‌کنیم که دارایی‌­های جاری در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ چقدر افزایش یا کاهش یافته است. بنابراین، مدیر مالی با تحلیل افقی صورت­‌های مالی شرکت، مشخص می‌­کند که رشد یا نزول این شرکت در دوره‌­های زمانی مختلف چگونه بوده است و علاوه بر آن، وضعیت در مورد رقبای فعال در این زمینه چگونه است. شایان ذکر است تحلیل افقی تنها با انتخاب یک سال به عنوان سال پایه و مقایسه سال جاری با سال پایه امکان­‌پذیر است.

تجزیه و تحلیل عمودی:

اقلام اصلی صورت­‌های مالی از زیرگروه‌­هایی تشکیل شده است که هرکدام سهم معینی از اقلام اصلی را تشکیل می­‌دهند. به عنوان مثال، وضعیت بدهی در ترازنامه شامل بدهی‌­های جاری و غیرجاری است. از سوی دیگر، بدهی‌­های جاری خود شامل اقلامی مانند سود سهام پرداختنی، مالیات قابل پرداخت و تسهیلات مالی است.

تحلیلگران و مدیران مالی از تجزیه و تحلیل عمودی برای بررسی میزان نشان دادن هر یک از اقلام در صورت‌­های مالی استفاده می­‌کنند. به عنوان مثال، مالیات قابل پرداخت درصدی از بدهی­‌های جاری است. ما همچنین می‌­توانیم بررسی کنیم که چه نسبتی از کل دارایی­‌ها برابر با کل بدهی است.

تجزیه و تحلیل عمودی چه کاربردی دارد؟

با استفاده از تحلیل عمودی می­‌توانید متوجه شوید که هریک از اقلام صورت‌­های مالی چه تاثیری بر سایر اقلام مرتبط دارد و همچنین تغییر هریک از این اقلام می‌­تواند چه تاثیری بر سود و زیان خالص شرکت داشته باشد. وقتی از تحلیل عمودی همراه با تحلیل افقی استفاده می‌­کنید، درک دقیقی از عملکرد شرکت به شما می­‌دهد. نتایج به دست آمده از تحلیل عمودی به ما امکان می­‌دهد وضعیت شرکت را با سایر شرکت‌­های فعال در همان صنعت مقایسه کنیم. 

مزایای استفاده از تجزیه و تحلیل عمودی چیست؟

تحلیل عمودی واحد مالی را قادر می‌­سازد تا هزینه‌­های واحدهای مختلف شرکت را بررسی و مقایسه کند. همچنین، استفاده از تحلیل عمودی، درک اطلاعات نشان داده شده در صورت‌­های مالی را برای کسانی که دانش مالی ندارند آسان­‌تر می‌کند. علاوه بر این، تجزیه و تحلیل عمودی به مدیران مالی و حسابداران اجازه می­‌دهد تا به سرعت از عدم تعادل در نسبت­‌های مالی آگاه شوند.

تفاوت بین تحلیل افقی و عمودی

هریک از این دو روش صورت­‌های مالی را به نحوی خاص تفسیر می­‌کنند و در نتیجه تحلیلگر درک عمیق‌­تری از فعالیت‌­های شرکت پیدا می­‌کند. مهم‌­ترین تفاوت‌­های تحلیل عمودی و افقی صورت­‌های مالی شامل موارد زیر است:

• تحلیل افقی عملکرد را در دوره‌­های زمانی مختلف مقایسه می­‌کند؛ اما تجزیه و تحلیل عمودی امکان مقایسه بین اقلام در همان ستون صورت­‌های مالی را فراهم می‌­کند.
• تجزیه و تحلیل افقی تغییر در طول دوره­‌های زمانی را نشان می­‌دهد؛ اما تحلیل عمودی تغییر را از یک مقدار پایه نشان می‌­دهد.
• تحلیل عمودی تنها به یک دوره مالی خاص نگاه می‌­کند؛ اما تحلیل افقی چندین دوره مالی را با هم مقایسه می‌­کند.
• هدف اصلی تحلیل عمودی مقایسه عملکرد یک شرکت با شرکت­‌های دیگر است؛ اما هدف اصلی تحلیل افقی مقایسه یک شرکت با گذشته آن است.

نکات مهم در تجزیه و تحلیل صورت­‌های مالی

برای تجزیه و تحلیل دقیق صورت‌­های مالی و به عنوان یک حسابدار، مدیر مالی یا تحلیلگر برای رسیدن به نتایج صحیح‌­تری در مورد عملکرد شرکت، علاوه بر استفاده از روش­‌های مختلف تحلیل صورت­‌های مالی، باید نکات زیر را رعایت کنید:

• با مختصات و مشخصات صنعت آشنا شوید: در هر صنعتی نسبت­‌های مالی و روند تغییر اقلام صورت­‌های مالی در مقایسه با سایر صنایع متفاوت است. به عنوان مثال، تغییرات در فضای سیاسی کشور ممکن است منجر به افزایش بیشتر هزینه درآمد عملیاتی در صنعت فولاد نسبت به صنایع غذایی شود. بنابراین باید به یاد داشته باشیم که نتایج تحلیل­‌های افقی و عمودی و تحلیل ضرایب در هر صنعت تفسیر خاص خود را دارد.
• به استراتژی‌­های شرکت توجه کنید: حتما به مشخصات و ماهیت محصولی که شرکت می­‌فروشد توجه کنید. به عنوان مثال، حاشیه سود محصول، رقابت، قدرت برند و توزیع جغرافیایی محل فروش محصول. هر یک از این عوامل بر تفسیری که می­‌توانید از تجزیه و تحلیل افقی دریافت کنید تأثیر می‌­گذارد.
• بررسی کنید که گزارش­‌ها مطابق با استانداردهای حسابداری باشد: اهمیت این موضوع به حدی است که بدون انطباق صورت­‌های مالی با استانداردهای حسابداری، تحلیل این صورت به هر روشی از جمله تحلیل افقی کاملاً بی‌اعتبار می­شود. پس می‌­توان گفت اگر از مطابقت صورت­‌های مالی با استانداردهای حسابداری مطمئن نیستید، بهتر است قبل از هر تحلیلی وضعیت این صورت­‌ها را بررسی کنید